از دیه اعضای بدن در سال 1404 بدانید!

آیا می‌دانید اگر در تصادف یا درگیری دچار شکستگی یا آسیب به یکی از اعضای بدنتان شوید، چه مبلغی به‌عنوان دیه برای‌تان در نظر گرفته می‌شود؟ یا مثلاً قطع یک انگشت، کبودی زیر چشم، یا پارگی رباط چقدر دیه دارد؟ این‌ها سوالاتی هستند که ممکن است برای هر کسی در شرایطی بحرانی پیش بیاید.

براساس اعلام رسمی قوه قضائیه، دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴ برابر با ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در ماه‌های عادی و ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان در ماه‌های حرام است. از این عدد، تمام دیه‌های مربوط به اعضای بدن، شکستگی‌ها، جراحات و حتی ارش‌ها محاسبه می‌شوند.

در این مقاله با نگاهی دقیق و کاربردی، نرخ دیه اعضای بدن در سال ۱۴۰۴، نحوه محاسبه آن و تفاوت دیه زن و مرد در ماه‌های حرام و غیرحرام را بررسی می‌کنیم. اگر به دنبال کامل‌ترین جدول دیه سال 1404 هستید، این راهنما مخصوص شماست.

نرخ دیه اعضای بدن در قانون مجازات اسلامی سال 1404
بر‌اساس اعلام قوه قضائیه، نرخ دیه کامل در سال 1404 معادل 1 میلیارد و 600 میلیون تومان در ماه‌های غیرحرام و 2 میلیارد و 133 میلیون تومان در ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) تعیین شده است. نرخ دیه اعضای بدن مانند دیه شکستگی مهره کمر یا هر بخش دیگری، براساس دو عامل اصلی تعیین می‌شود:

درصد دیه‌ای که برای عضو آسیب‌دیده در قانون مشخص شده است.
نرخ دیه کامل سالانه که توسط قوه قضائیه اعلام می‌شود.
جدول دیه برخی از اعضای بدن در سال ۱۴۰۴

مبلغ دیه برای اعضای مختلف بدن به‌صورت درصدی از دیه کامل محاسبه می‌شود. با‌توجه‌به مبلغ دیه در ماه‌های حرام و غیرحرام، جدول دیه اعضای بدن سال ۱۴۰۴ به شرح زیر خواهد بود:

نوع آسیب    درصد دیه کامل    مبلغ دیه در سال ۱۴۰۴
کبودی صورت    سه هزارم دیه کامل    ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان
کبودی زبان
سرخی و سیاهی صورت    شش هزارم دیه کامل    ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان
سرخی و سیاهی بدن
سرخی و سیاهی زبان
شکستگی بینی که قابل اصلاح باشد    یک دهم دیه کامل    ۱۶۰ میلیون تومان
پارگی بینی قابل بهبود
دیه هر انگشت پا
پارگی یکی از دو لب و بهبودی کامل
شکستن ستون فقرات که بی عیب درمان شود
جراحت روی سر یا صورت بدون خونریزی    یک درصد دیه کامل    ۱۶ میلیون تومان
جراحت روی بدن بدون خونریزی
جراحت روی دست و پا بدون خونریزی
جراحت روی گردن بدون خونریزی
بخیه لب بدون خونریزی
پارگی قرنیه چشم بدون خونریزی
خراشیدگی زبان بدون خونریزی
جراحت و خونریزی بینی    دو درصد دیه کامل    ۳۲ میلیون تومان
جراحت و خونریزی لب
پارگی  و خونریزی قرنیه چشم
جراحت و خونریزی گوش
جراحت و خونریزی زبان
سرخ شدن صورت    یک و نیم هزارم دیه کامل    ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان
کبودی گوش
سرخ شدن زبان در اثر جراحت
پارگی یک لاله گوش    یک ششم دیه کامل    حدود ۲۶۷ میلیون تومان
پارگی غضروف گوش
پارگی یکی از دو لب
در آوردن و از بین بردن چشم نابینا
ایجاد تورم به تنهایی    بیست درصد دیه کامل    ۳۲۰ میلیون تومان
شکستن استخوان هر عضو (دیه شکستگی دنده، دست، پا و …)
خراشیدگی پوست بدون خونریزی    نیم درصد دیه کامل    ۸ میلیون تومان
نحوه محاسبه نرخ دیه اعضای بدن
با‌توجه‌به اینکه دیه اعضای بدن بخشی از دیه کامل محسوب می‌شود، محاسبه دیه هر عضو بر مبنای درصدی از دیه کامل انجام می‌گیرد. برای مثال اگر در قانون مجازات اسلامی برای قطع انگشت اشاره، دیه یک‌دهم دیه کامل در نظر گرفته شده باشد، در سال 1404 مبلغ آن معادل 160 میلیون تومان در ماه‌های عادی خواهد بود. هم‌چنین اگر همین آسیب در یکی از ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده یا ذی‌الحجه) رخ دهد، مبلغ دیه معادل 213 میلیون و 300 هزار تومان خواهد بود.

نوع و شرح انواع دیه؛ دیه ارش
هنگام وارد آمدن صدمات بدنی، در نظام حقوقی ایران دو نوع جبران مالی وجود دارد: دیه مقدر و ارش. ارش که به آن دیه غیرمقدر نیز گفته می‌شود، مبلغی است که در شرع برای آن صدمه خاص، میزان مشخصی تعیین نشده است. بر‌اساس ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی، ارش به این صورت تعریف می‌شود:​

«ارش، دیه غیرمقدری است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تاثیر آن بر سلامت مجنی‌علیه و میزان خسارت وارده، با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس، میزان آن را تعیین می‌کند».​

بنابراین در مواردی که میزان دیه به‌صورت دقیق در قانون مشخص نشده باشد، دادگاه با استفاده از نظر کارشناسان پزشکی قانونی و با‌توجه‌به شرایط و شدت صدمه، مبلغ ارش را تعیین می‌کند.​

میزان انواع دیه و ارش جراحات سر و صورت
براساس ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی، جراحات وارده به سر و صورت به ترتیب زیر تقسیم‌بندی و برای هریک میزان مشخصی از دیه تعیین شده است:​

حارصه: خراش پوست بدون آنکه خون جاری شود. دیه آن یک‌صدم دیه کامل است.​
دامیه: جراحتی که اندکی وارد گوشت شده و همراه با جریان کم یا زیاد خون باشد. دیه آن دو صدم دیه کامل است.​
متلاحمه: جراحتی که موجب بریدگی عمیق گوشت شود؛ اما به پوست نازک روی استخوان نرسد. دیه آن سه‌صدم دیه کامل است.​
سمحاق: جراحتی که به پوست نازک روی استخوان برسد. دیه آن چهارصدم دیه کامل است.​
موضحه: جراحتی که پوست نازک روی استخوان را کنار زده و استخوان را آشکار کند. دیه آن پنج‌صدم دیه کامل است.​
هاشمه: شکستگی استخوان سر یا صورت بدون جابجایی. دیه آن ده‌درصد دیه کامل است.​
منقله: جراحتی که درمان آن جز با جابجایی استخوان ممکن نباشد. دیه آن پانزده‌درصد دیه کامل است.​
مأمومه: جراحتی که به کیسه مغز برسد. دیه آن یک‌سوم دیه کامل است.​
دامغه: جراحتی که کیسه مغز را پاره کند. دیه آن یک‌سوم دیه کامل به‌علاوه ارش پاره شدن کیسه مغز است.​
لازم به ذکر است که در مواردی که جراحت‌های وارده به گوش، بینی، لب، زبان و داخل دهان رخ دهد و برای آن‌ها دیه مشخصی تعیین نشده باشد، این جراحات در حکم جراحات سر و صورت محسوب می‌شوند و مطابق با موارد فوق، دیه آن‌ها محاسبه می‌شود.​

هم‌چنین بر‌اساس تبصره ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی، ملاک تعیین دیه در جراحات مذکور، میزان نفوذ جراحت است و طول و عرض آن تاثیری در میزان دیه ندارد.

دیه شکستگی بینی و دماغ
دیه شکستگی بینی یا دماغ بستگی به نوع شکستگی، میزان آسیب، و آثار باقی‌مانده آن دارد. طبق ماده‌های قانون مجازات اسلامی ایران، دیه شکستگی اعضای بدن براساس شرایط خاصی تعیین می‌شود. در مورد بینی چند حالت مختلف وجود دارد:

نوع آسیب    دیه یا ارش (بر اساس دیه کامل انسان)
قطع بینی یا از بین رفتن نرمه استخوان بینی    دیه کامل
از بین رفتن نرمه بینی در یک دفعه    دیه کامل
از بین رفتن نرمه در یک دفعه و از بین رفتن استخوان در دفعه بعد    دیه کامل برای نرمه و ارش برای استخوان
شکستگی بینی که موجب فساد و از بین رفتن شود    دیه کامل
شکستگی بینی که قابل اصلاح باشد    یک دهم دیه کامل
شکستگی بینی با بهبود به همراه ایراد    ارش
از بین رفتن هر کدام از پره‌ها یا پرده بین دو سوراخ    یک سوم دیه کامل
پارگی بینی به همراه از بین رفتن نوک بینی    یک سوم دیه کامل
پارگی بینی قابل بهبود    یک دهم دیه کامل
از بین رفتن نوک بینی    نصف دیه کامل
خراشیدگی بینی بدون خونریزی    حارصه
کوفتگی بینی    با نظر پزشکی قانونی تعیین می‌شود
دیه کبودی و ورم بینی    ۳ هزارم دیه کامل
انحراف و کج شدن بینی بعد از جراحی    با نظر پزشکی قانونی و دادگستری
دیه دامیه بینی    دو صدم دیه کامل
دیه شکستن دست در تصادف
دیه قطع و آسیب دیدن هر عضو از بدن که به‌صورت دوگانه (دوتایی) در بدن وجود داشته باشد، معادل نصف دیه کامل انسان است. اما از آنجایی که در قانون مجازات اسلامی، دیه شکستگی دست در دسته جراحت‌ها قرار می‌گیرد، مطابق با قوانین پرداخت دیه جراحت محاسبه می‌شود؛ به این معنی که دیه شکستگی اعضای بدن به صورت ۱۰ درصد از دیه کامل آن عضو محاسبه می‌شود.

در نتیجه دیه شکستگی دست در تصادف در صورتی که به‌صورت کامل التیام یابد، ۱۶۰٬۰۰۰٬۰۰۰ تومان و در صورتی که به تشخیص پزشک قانونی امکان التیام کامل و برگشتن به حالت قبلی نباشد، حدود ۲۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ تومان خواهد بود. البته این قیمت‌ها کلی است و بر‌اساس شرایط خاص، کمتر یا بیشتر می‌شود.

دیه شکستگی کتف در تصادف
اگر طی یک تصادف رانندگی یک یا دو کتف شما دچار شکستگی شده باشد، دیه شکستگی کتف چپ در تصادف ۱۴۰۴، حدود ۴ درصد دیه سال است. مبلغ دیه شکستگی کتف راست در تصادف ۱۴۰۴ با همین درصد محاسبه می‌شود و برابر دیه شکستگی کتف چپ در تصادف است.

درصد دیه شکستگی مچ دست در تصادف
در قانون مجازات اسلام، دیه شکستگی مچ دست برابر با یک پنجم یا همان بیست درصد از دیه کامل دست است.​

دیه شکستگی پا در تصادف
دیه شکستگی پا در تصادف در ماه حرام و غیر‌حرام، یک پنجم دیه یک پا معادل با 160 میلیون تومان است. هم‌چنین در‌صورتی‌که شکستگی پا بدون عیب درمان شود، دیه شکستن پا در تصادف، چهار پنجم دیه شکستن استخوان یعنی 128 میلیون تومان است.

نوع آسیب    میزان دیه یا ارش
دیه یک پا    نصف دیه کامل
دیه دو پا    دیه کامل
خراش پوست پا بدون جاری شدن خون    دیه حارصه و برابر یک صدم دیه یک پا
جراحتی که وارد گوشت شود به همراه خونریزی    دیه دامیه و برابر دو صدم دیه یک پا
بریدگی عمیق گوشت پا    دیه متلاحمه و برابر سه صدم دیه یک پا
جراحات تا مرز پوست نازک روی استخوان پا    دیه موضحه و برابر پنج صدم دیه یک پا
کبودی پا، سیاه شدن و سرخ شدن    ۳ هزارم، ۶ هزارم و یک و نیم هزارم دیه یک پا
تورم بدون تغییر رنگ پوست    ارش
تورم پا به همراه تغییر رنگ پوست    دیه تغییر رنگ + ارش تورم
در رفتگی پا بدون از کارافتادگی    ارش
در رفتگی پا به همراه از کار افتادگی یا ایراد    دو سوم دیه پا
در رفتگی با از کارافتادگی کامل پا (غیرقابل درمان)    دو سوم دیه یک پا
شکستن استخوان پا    یک پنجم دیه یک پا
شکستن پا در صورتی که درمان شود    چهار پنجم دیه شکستن استخوان پا
خرد شدن استخوان پا    یک سوم دیه پا
خرد شدن استخوان پا در صورت درمان با ایراد    چهار پنجم خرد شدن استخوان پا
فلج کردن هر پا    دو سوم دیه پا
فلج کردن هر انگشت پا    دو سوم دیه همان انگشت
دیه هر انگشت پا    یک دهم دیه کامل
قطع کردن تمام انگشتان پا و قطع کردن پا از قوزک    نصف دیه کامل
قطع کردن کف پا    ارش
در صورتی که پا به همراه انگشت قطع شود    دیه و ارش
قطع کردن هر بند انگشت    یک سوم دیه آن انگشت
هر بند انگشت شست    نصف دیه انگشت
قطع کردن پای فلج    یک سوم دیه پا
جدول دیه دندان، پارگی لب و دیه پاره شدن سینوس دندان
در مورد پاره شدن سینوس دندان یا آسیب به سینوس فک بالا (که معمولا در دندان‌های آسیا رخ می‌دهد)، این مورد نیز مشمول ارش می‌شود؛ زیرا در قانون به‌طور مستقیم به آن اشاره نشده است. ارش با نظر پزشکی قانونی و میزان آسیب، درد، عارضه‌های باقی‌مانده و تاثیر آن بر تنفس یا سینوس‌بندی فک بالا تعیین می‌شود. در سایر موارد نحوه محاسبه دیه به شرح زیر خواهد بود:

نوع دندان    تعداد     دیه هر دندان
دندان‌های پیش، چهارتایی و نیش (جمعا ۱۲ عدد)    هر دندان    یک بیستم دیه کامل
دندان‌های عقب (در ۴ سمت بالا و پایین)    هر دندان    یک چهلم دیه کامل
شکستگی جزیی با حفظ ریشه    –    ارش (با نظر پزشکی قانونی)
پارگی لب با نمایان شدن دندان‌ها        یک‌سوم دیه کامل
پارگی لب با نمایان شدن دندان‌ها و بهبودی کامل        یک‌پنجم دیه کامل
پارگی یکی از دو لب        یک‌ششم دیه کامل
پارگی یکی از دو لب و بهبودی کامل        یک‌دهم دیه کامل
جراحت دامیه لب (خون‌ریزی دارد اما به بافت عمیق نمی‌رسد)        دو صدم دیه کامل
دیه بخیه لب اگر حارصه باشد (خراش سطحی پوست)        یک صدم دیه کامل
دیه بخیه لب اگر دامیه باشد (خراش همراه با خون‌ریزی)        دو صدم دیه کامل
دیه چشم و کبودی چشم
در مورد دیه چشم و کبودی چشم، قانون مجازات اسلامی به تفصیل وضعیت‌های مختلف را مشخص کرده است. در جدول زیر این موارد را به‌طور کامل بررسی کرده‌ایم:

نوع آسیب    میزان دیه
در آوردن دو چشم بینا    دیه کامل
در آوردن یک چشم بینا    نصف دیه
در آوردن چشم بینای کسی که فقط یک چشم دارد    دیه کامل
در آوردن چشم کسی که یک چشم دیگرش را قبلا به دلیل قصاص یا موارد دیگر از دست داده    نصف دیه کامل
در آوردن و از بین بردن چشم نابینا برای یک چشم    یک ششم دیه کامل
در آوردن و از بین بردن دو چشم نابینا    دو ششم دیه کامل
پارگی قرنیه چشم و نابینایی برای دو چشم    دیه کامل
پارگی قرنیه چشم و نابینایی برای یک چشم    نصف دیه کامل
پارگی قرنیه چشم در صورتی که جراحت حارصه باشد    یک صدم دیه کامل
پارگی قرنیه چشم در صورتی که جراحت دامیه باشد    دو صدم دیه کامل
دیه بیضه و اندام‌های تناسلی
محاسبه دیه بیضه و اندام‌های تناسلی در قانون مجازات اسلامی به‌طور مشخص و دقیق آمده است. براساس شدت آسیب، از بین رفتن عملکرد یا ظاهر عضو و امکان درمان، دیه یا ارش برای آن تعیین می‌شود که به شرح زیر است:

نوع آسیب    دیه یا ارش
از بین بردن هریک از دو طرف اندام تناسلی زن    نصف دیه کامل
قطع یا از بین بردن کامل اندام تناسلی زن    دیه کامل
قطع و از بین بردن اندام تناسلی مرد تا قسمت ختنه‌گاه    دیه کامل
قطع اندام تناسلی فلج در مرد    یک سوم دیه کامل
فلج شدن اندام تناسلی سالم مرد    دو سوم دیه کامل
قطع دو بیضه مرد    دیه کامل
قطع بیضه چپ    دو سوم دیه کامل
قطع بیضه راست    یک سوم دیه کامل
ایجاد تورم به تنهایی    دو دهم دیه کامل
تورم و مشکل در راه رفتن    هشت دهم دیه کامل
نحوه محاسبه دیه ضربه به سر و کبودی صورت
در قانون مجازات اسلامی، دیه ضربه به سر و کبودی صورت بسته به نوع جراحت، شدت کبودی و آثار باقی‌مانده (مثل تغییر رنگ، ورم یا عوارض دائمی) متفاوت است. در ادامه به بررسی میزان دیه باتوجه‌به نوع آسیب می‌پردازیم:

نوع آسیب    دیه یا ارش
سیاه شدن پوست صورت    شش هزارم دیه کامل
کبود شدن صورت    سه هزارم دیه کامل
سرخ شدن صورت    یک و نیم هزارم دیه کامل
کبود شدن پوست سر    ارش
ضربه به سر و ایجاد تورم    ارش
تورم و تغییر رنگ پوست سر    ارش تورم و ارش کبودی
شکستگی استخوان سر    ده درصد دیه کامل
جراحتی که درمان آن جز با جابجای استخوان میسر نباشد    منقله و برابر ده درصد دیه کامل
ضربه به سر و شکستگی استخوان سر    هاشمه و برابر پانزده درصد دیه کامل
جراحت وارد شده به کیسه مغز    مامومه و برابر یک سوم ثلث دیه
جراحتی که کیسه مغز را پاره کرده    دامغه و برابر دیه مامومه و ارش پاره شدن کیسه مغز
کما در اثر ضربه به سر و فوت    دیه نفس
کما در اثر ضربه به سر و بهبود    ارش
دیه گوش؛ پارگی، از بین بردن و فلج کردن لاله گوش
در قانون مجازات اسلامی، گوش به‌عنوان یکی از اعضای مهم بدن که نقش حیاتی در شنوایی و زیبایی دارد، در صورت آسیب دیدن، دیه یا ارش مشخصی دارد. بسته‌به نوع آسیب، از پارگی لاله گوش گرفته تا فلج‌شدن آن یا از بین رفتن شنوایی، میزان دیه متفاوت است. براساس قانون و نظر پزشکی قانونی انواع دیه مرتبط با گوش به شرح زیر خواهد بود:

نوع آسیب    دیه یا ارش
پارگی یک لاله گوش    یک ششم دیه کامل
پارگی هر دو لاله گوش    دو ششم دیه کامل
فلج شدن لاله گوش    دو سوم دیه از بین بردن لاله گوش
کبودی گوش    یک و نیم هزارم دیه کامل
جراحت و خون‌ریزی گوش    دو صدم دیه کامل
پارگی غضروف گوش    یک ششم دیه کامل
پارگی غضروف گوش قابل درمان    ارش
جزییات محاسبه دیه زبان
محاسبه دیه زبان در قانون مجازات اسلامی به‌شکل دقیقی توضیح داده شده است. براساس نوع آسیب (قطع، فلج، از بین رفتن حس چشایی یا قدرت گفتار) و شدت آسیب (کامل یا جزیی) دیه متفاوتی در نظر گرفته می‌شود. در ادامه همه حالت‌های مربوط به محاسبه دیه زبان را بررسی کرده‌ایم:

نوع آسیب    محاسبه دیه
خراشیدگی بدون جاری شدن خون    حارصه (یک صدم دیه کامل)
جراحتی که وارد گوشت شده و خون جاری شود    دامیه (دو صدم دیه کامل)
بریدگی و جراحت عمیق زبان    متلاحمه (سه صدم دیه کامل)
سیاه شدن زبان    شش هزارم دیه کامل
دیه کبودی زبان    سه هزارم دیه کامل
سرخ شدن زبان در اثر جراحت    یک و نیم هزارم دیه کامل
دیه صوت و گویایی    دیه کامل انسان
فلج کردن زبان    دو سوم دیه زبان
از بین بردن عضو فلج    یک سوم دیه زبان
قطع شدن زبان سالم    دیه کامل
قطع شدن زبان فلج    یک سوم دیه کامل
قطع کردن زبان شخص لال    یک سوم دیه کامل
دیه از بین رفتن حس چشایی و قطع زبان    دیه کامل
از بین رفتن حس چشایی در یک قسمت زبان    ارش یا دیه ای که بیشتر باشد
محاسبه دیه ستون فقرات
محاسبه دیه آسیب‌های ستون فقرات در قانون مجازات اسلامی به نوع آسیب، شدت آن و تاثیرش بر حرکت یا حس بدن بستگی دارد. ستون فقرات چون مرکز فرمان حرکتی بدن و سیستم عصبی محسوب می‌شود، در صورت آسیب ممکن است منجربه فلج، بی‌حسی یا اختلالات حرکتی شدید شود و دیه‌اش ممکن است بسیار سنگین باشد.

نوع آسیب    نحوه تعیین دیه
شکستن ستون فقرات در حالتی که درمان نشود    دیه کامل
شکستن ستون فقرات در حالتی که درمان شود اما عوارضی به همراه داشته باشد    دیه کامل
شکستن ستون فقرات در حالتی که درمان شود اما عوارضی به همراه داشته باشد و توانایی راه رفتن را از فرد بگیرد    دیه کامل به همراه ارش
شکستن ستون فقرات که بی عیب درمان شود    یک دهم دیه کامل
شکستن ستون فقرات که موجب بی‌حس و فلج شدن پاها شود    دیه ستون فقرات + دو سوم دیه برای فلج دو پا
دیه شکستگی لگن در سال ۱۴۰۴؛ درصد دیه با و بدون درمان
شکستگی لگن یکی از آسیب‌های مهم در ناحیه پایین‌تنه است که احتمال دارد بر تحرک و عملکرد اندام تحتانی تاثیر می‌گذارد. دیه این شکستگی بسته به نوع آسیب و امکان درمان، متفاوت است.

اگر شکستگی قابل درمان باشد، دیه آن ۸ درصد دیه کامل خواهد بود.
اگر شکستگی قابل درمان نباشد و عوارض دائمی باقی بماند، دیه به ۱۰ درصد دیه کامل افزایش می‌یابد.
در مواردی که از پلاتین استفاده شود یا شکستگی پیچیده‌تر باشد، دیه براساس ارش و نظر پزشکی قانونی و دادگاه تعیین می‌شود.

دیه پارگی تاندون؛ بسته‌به شدت آسیب بین ۲ تا ۴ درصد
پارگی تاندون یکی از آسیب‌های رایج در دست، پا و سایر مفاصل است که به نسبت شدت آن دیه متفاوتی دارد. مطابق قانون، دیه این آسیب در سال ۱۴۰۴ بین ۲ تا ۴ درصد دیه کامل در نظر گرفته شده است. تعیین دقیق میزان دیه، بسته‌به اینکه آیا پارگی کامل یا جزیی باشد و اینکه آیا عملکرد عضو آسیب‌دیده مختل شده یا خیر، با تشخیص پزشکی قانونی انجام می‌شود.

در صورتی که پارگی منجربه اختلال در حرکت یا نیاز به جراحی ترمیمی پیچیده شود، احتمال تعیین ارش وجود دارد.

محاسبه دیه شکستگی فک بالا و پایین در قانون مجازات اسلامی
فک از جمله استخوان‌های مهم در سر و صورت است و آسیب به آن در محاسبه دیه دقیقا مطابق قانون تعیین می‌شود:

دیه شکستگی فک بالا مطابق ماده ۶۳۳ قانون مجازات اسلامی، مشابه شکستگی استخوان‌های سر و صورت در نظر گرفته می‌شود. اگر جراحت همراه نباشد، این دیه از نوع هاشمه و برابر با ده صدم دیه کامل است.
دیه شکستگی فک پایین به‌عنوان شکستگی استخوانی مستقل محاسبه می‌شود. فک پایین نیمی از دیه کامل را دارد و شکستگی آن معادل ۱۰ درصد دیه کامل است.
در صورت بروز آسیب‌های همراه مانند لق شدن دندان، جابه‌جایی استخوان یا نیاز به جراحی، ممکن است ارش جداگانه نیز تعیین شود.

دیه صوت و گویایی؛ یک دیه کامل برای هرکدام
از دست دادن قدرت تکلم یا از بین رفتن صدا، حتی بدون آسیب به زبان، از جمله مواردی است که قانون مجازات اسلامی به‌صورت جداگانه برای آن دیه کامل در نظر گرفته است. اگر صوت (قدرت تولید صدا) یا گویایی (توانایی تکلم) به‌صورت کامل از بین بروند، برای هرکدام یک دیه کامل تعلق می‌گیرد.

اگر زبان نیز به‌طور کامل قطع شود، دیه آن نیز جداگانه و برابر با دیه کامل است. هم‌چنین در موارد نقص جزیی صدا یا تکلم، ارش براساس میزان ناتوانی تعیین خواهد شد.

تفاوت دیه اعضای زن و مرد
در قانون مجازات اسلامی ایران، دیه زن و مرد در موارد مختلف تفاوت‌هایی دارد. بر‌اساس ماده ۵۵۰ این قانون، دیه قتل نفس زن نصف دیه مرد تعیین شده است. هم‌چنین مطابق ماده ۵۶۰، در جنایات مربوط به اعضا و منافع، دیه زن و مرد تا میزان کمتر از یک‌سوم دیه کامل مرد برابر است؛ اما اگر میزان دیه به یک‌سوم یا بیشتر برسد، دیه زن، نصف دیه مرد خواهد بود.

برای کاهش این تفاوت، تبصره ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی مقرر دارد که در کلیه جنایاتی که مجنی‌علیه زن باشد، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود. این حکم به‌ویژه در مواردی مانند تصادفات رانندگی که تحت پوشش بیمه شخص ثالث هستند، اجرا خواهد شد.

بررسی مواد ۲۰۹، ۲۷۳، ۳۰۰ و ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی، شامل این تفاوت می‌شود. مفاد این چهار ماده، که به ترتیب به بیان حکم قصاص و دیه زن در مقایسه با مرد می‏‌پردازد، عبارت‌اند از:

هرگاه مرد مسلمانی عمدا زن مسلمانی را بکشد، محکوم به قصاص است؛ اما زن باید قبل از قصاصِ قاتل، نصف دیه مرد را به او بپردازد
در قصاص عضو، دیه اعضای بدن زن و مرد برابرند و مرد مجرم به سبب نقص عضو یا جرمی که به زن وارد نماید، به قصاص عضو مانند آن محکوم می‌‏شود. اگر دیه عضوی که ناقص شده است، ثلث یا بیش از ثلث دیه کامل باشد، دیه زن نصف دیه مرد است
اجماع لزوم پرداخت فاضل دیه، در قصاص مردی که زنی را به قتل رسانده، مورد اتفاق همه فقه‌های شیعه بوده است و هیچ قول مخالفی در این مورد وجود ندارد.
تفاوت میزان دیه اعضای بدن در ماه‌های حرام و غیر‌حرام
​در قانون مجازات اسلامی ایران، تفاوت دیه در ماه‌های حرام و غیرحرام فقط به قتل نفس (قتل غیرعمد) مربوط می‌شود. براساس ماده ۵۵۷ این قانون، در صورتی که جنایت منجر به قتل، در یکی از ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) رخ دهد، دیه به میزان یک‌سوم افزایش می‌یابد. این افزایش که به آن «تغلیظ دیه» گفته می‌شود، صرفا در موارد قتل اعمال می‌گردد و شامل صدمات بدنی مانند جراحات، شکستگی‌ها یا نقص عضو نمی‌شود؛ بنابراین دیه اعضای بدن در ماه‌های حرام و غیرحرام تفاوتی ندارد و مطابق با میزان تعیین‌شده در قانون محاسبه می‌شود. ​

میزان و نحوه تعیین دیه نقص عضو
میزان دیه نقص عضو براساس نوع و شدت آسیب، اهمیت و کارکرد عضو موردنظر و درصد از کارافتادگی آن تعیین می‌شود. برای مثال، قطع کامل یک دست معادل نصف دیه کامل انسان است. در سال ۱۴۰۴ با‌توجه‌به اینکه دیه کامل در ماه‌های غیرحرام ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان تعیین شده است، دیه قطع یک دست برابر با ۸۰۰ میلیون تومان خواهد بود.​

در مواردی که آسیب وارده به یک عضو منجر‌به کاهش کارایی آن شود (مانند فلج شدن جزئی یا کلی)، میزان دیه براساس درصد از دست رفتن کارایی عضو محاسبه می‌گردد. برای مثال فلج کامل یک دست، دو سوم دیه آن عضو است که معادل ۵۳۳ میلیون و ۳۳۳ هزار تومان در سال ۱۴۰۴ می‌شود.​

در برخی موارد که میزان دیه مشخصی در قانون برای آسیب وارده تعیین نشده است، مبلغی به‌عنوان ارش توسط قاضی و با نظر کارشناسان تعیین می‌شود. ارش معمولا براساس عواملی مانند شدت آسیب، تاثیر آن بر زندگی فرد و هزینه‌های درمان محاسبه می‌گردد.​

دیه اعضای بدن در تصادفات
برای محاسبه دیه اعضای بدن در زمان تصادف، شرایط خاصی باتوجه‌به نوع آسیب وارد شده و عضو آسیب دیده وجود دارد؛ اما به صورت کلی اگر تصادف رانندگی رخ دهد و فردی که شخص ثالث شناخته می‌شود آسیب ببیند، راننده مقصر باید هزینه‌ای که تعیین شده را بپردازد.

پلیس راهنمایی و رانندگی از همه تصادفات گزارش تهیه می‌کند؛ بنابراین شرکت بیمه یا صندوق تامین خسارت‌های بدنی باید به محض دریافت گزارش پلیس، حداقل نصف دیه اعضای بدن را بپردازد. پس از آن با مشخص شدن مبلغ دقیق و کامل دیه اعضای آسیب دیده در تصادفات باقی حق بیمه هم پرداخت می‌شود.

قواعد عمومی دیه ‌اعضا
در قانون مجازات اسلامی قوانین عمومی دیه اعضا آورده شد است. که در ادامه به اختصار آورده شده‌اند:

ماده ۵۶۳ دیه ‌اعضا
از بین بردن هر یک از اعضای فرد و هر دو عضو از اعضای زوج، دیه کامل و از بین بردن هریک از اعضای زوج، نصف دیه کامل دارد. چه آن عضو از اعضای داخلی بدن باشد، چه از اعضای بیرونی.

ماده ۵۶۴ دیه ‌اعضا
فلج کردن عضو دارای دیه معین، دو سوم دیه آن عضو؛
از بین بردن عضو فلج، یک سوم دیه همان عضو را دارد؛
در فلج کردن نسبی عضو که درصدی از کارایی آن از بین میرود، باتوجه‌به کارایی ازدست‌رفته، ارش تعیین می‌شود.
ماده ۵۶۵ دیه ‌اعضا
از بین بردن قسمتی از عضو یا منفعت دارای دیه مقدر به همان نسبت دیه دارد؛ به این ترتیب که از بین بردن نصف آن به میزان نصف و از بین بردن یک سوم آن به میزان یک سوم دارای دیه است، مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.

‌تبصره ۱: ‌در مواردی که نسبت از‌بین‌رفته قابل تشخیص نباشد، ارش تعیین می‌شود.
‌تبصره ۲: ‌هرگاه بر اثر حادثه عضو در وضعیتی قرار گیرد که به تشخیص کارشناس، فرد ناگزیر به قطع آن باشد، دیه قطع عضو ثابت می‌شود.
ماده ۵۶۶ دیه ‌اعضا
دیه اعضایی که با پیوند و امثال آن در محل عضو ازبین‌رفته، قرار گرفته است و مانند عضو اصلی دارای حیات می‌شود، به میزان دیه عضو اصلی است. اگر دارای حیات گردد ولی از جهت دیگری معیوب شود، دیه عضو معیوب را دارد. از بین بردن اعضای مصنوعی، تنها موجب ضمان مالی است.

ماده ۵۶۸ دیه اعضا
در شکستگی عضوی که دارای دیه مقدر است، چنانچه پس از حادثه به‌گونه‌ای اصلاح شود که هیچ عیب و نقصی در آن باقی نماند، چهار بیست و پنجم دیه آن عضو ثابت است و چنانچه با عیب و نقص اصلاح شود یا برای آن عضو دیه مقدری نباشد، ارش ثابت است؛ مگر در مواردی که در این قانون خلاف آن مقرر شده باشد.

ماده ۵۶۹ دیه اعضا
دیه شکستن، ترک برداشتن و خرد شدن استخوان هر عضو دارای دیه مقدر به شرح زیر است:

الف) دیه شکستن استخوان هر عضو یک پنجم دیه آن عضو و اگر بدون عیب درمان شود، چهارپنجم دیه شکستن آن است.

ب) دیه خرد شدن استخوان هر عضو یک سوم دیه آن عضو و اگر بدون عیب درمان شود، چهارپنجم دیه خرد شدن آن استخوان است.

پ) دیه ترک برداشتن استخوان هر عضو چهار پنجم دیه شکستن آن عضو است.

ت) دیه جراحتی که به استخوان نفوذ کند، بدون آنکه موجب شکستگی آن شود و دیه موضحه آن، یک چهارم دیه شکستگی آن عضو است.

ماده ۵۷۰ دیه ‌اعضا
هرگاه یک استخوان از چند نقطه جدای از هم بشکند یا خرد شود یا ترک بخورد، در صورتی که حادثه متعدد محسوب شود، هریک دیه جداگانه دارد؛ هرچند با یک ضربه به وجود آید و مجموع دیه آن‌ها از دیه عضو هم بیشتر باشد.

ماده ۵۷۱ دیه اعضا
دررفتگی استخوان از مفصل، در صورتی که موجب شَلَل یا از کارافتادگی کامل عضو نگردد، موجب ارش و در غیر این صورت موجب دو سوم دیه همان عضو و در صورت درمان بدون عیب موجب چهارپنجم از دوسوم دیه آن عضو است.

ماده ۵۷۲ دیه اعضا
هرگاه بر اثر حادثه تکه کوچکی از استخوان از آن جدا شود، دیه شکستگی ثابت است.

ماده ۵۷۳ دیه اعضا
هرگاه صدمه بر استخوان، موجب نقص عضو یا صدمه دیگری شود، هر یک دیه جداگانه‌ای دارد.

ماده ۵۷۴ دیه اعضا
هرگاه بر اثر یک یا چند ضربه، علاوه‌بر دررفتگی مفصل، استخوان هم بشکند یا ترک بردارد، دو جنایت محسوب می‌شود و هریک دیه یا ارش جداگانه دارد. اگر بر اثر ضربه‌ای، هم استخوان بشکند و هم جراحت ایجاد شود هم این حکم جاری است.

پوشش بیمه شخص ثالث برای پرداخت دیه در تصادفات
بیمه شخص ثالث مسئولیت جبران خسارات جانی و مالی واردشده به اشخاص ثالث در حوادث رانندگی را بر‌عهده دارد. بخشی از پوشش این بیمه شامل پوشش‌هایی برای خسارات جانی (مانند فوت، نقص عضو و هزینه‌های پزشکی) می‌شود. ​پوشش خسارات جانی این بیمه به شرح زیر است:​

سقف پوشش: براساس نرخ دیه کامل انسان در ماه‌های حرام تعیین می‌شود. در سال ۱۴۰۴، این مبلغ برابر با ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان است.
موارد تحت پوشش: شامل پرداخت دیه در صورت فوت، جبران هزینه‌های پزشکی و پرداخت غرامت در صورت نقص عضو یا ازکارافتادگی دائم ناشی از حادثه می‌شود. ​
پرداخت دیه و هزینه‌های پزشکی پس از تایید مراجع قانونی و ارائه مدارک لازم توسط زیان‌دیده یا وراث متوفی انجام می‌شود. ​مطابق قانون جدید بیمه شخص ثالث، شرکت بیمه موظف است کل مبلغ دیه را بدون در نظر گرفتن جنسیت (زن یا مرد)، سن یا مذهب پرداخت کند. حتی اگر میزان دیه زن به‌طور قانونی کمتر از مرد باشد، شرکت بیمه مابه‌التفاوت دیه زن تا سقف دیه مرد را از «صندوق تامین خسارت‌های بدنی» جبران خواهد کرد. این موضوع به‌ویژه در راستای حمایت برابر از حقوق زیان‌دیدگان و رفع تبعیض جنسیتی در پرداخت دیه در حوادث رانندگی اجرا می‌شود.

سوالات متداول

دیه اعضای بدن در سال ۱۴۰۴ چطور محاسبه می‌شود؟
مبلغ دیه اعضای بدن براساس قوانین مجازات اسلامی و شرع تعیین می‌شود.

آیا دیه زن و مرد متفاوت است؟ 
باتوجه‌به قوانین دیه، اعضای زن تا یک سوم دیه، برابر با دیه مرد است؛ اما اگر از یک سوم بیشتر شود به نصف کاهش می‌یابد.

مبلغ دیه اعضای بدن در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟
در سال ۱۴۰۴، براساس اعلام قوه قضائیه، دیه کامل انسان در ماه‌های عادی ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و در ماه‌های حرام ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان تعیین شده است. ​مبالغ دیه برای اعضای مختلف بدن به‌صورت درصدی از دیه کامل محاسبه می‌شود.

آیا بیمه شخص ثالث دیه تصادفات را پرداخت می‌کند؟
بله؛ حداقل تعهد مالی بیمه شخص ثالث ۵۳ میلیون و ۳۳۳ هزار تومان (معادل ۲.۵ درصد دیه ماه حرام) است. بیمه‌گذاران می‌توانند با پرداخت حق بیمه بیشتر، این سقف را تا حداکثر ۱ میلیارد و ۶۶ میلیون تومان (معادل ۵۰ درصد دیه ماه حرام) افزایش دهند.